Konsultacja: dr n. med Małgorzata Nieznańska, kardiolog
Nadciśnienie tętnicze jest najważniejszym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia oraz główną przyczyną przedwczesnych zgonów na świecie. Wartości ciśnienia tętniczego krwi wykazują związek z występowaniem zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak np. zawał serca, udar mózgu, jak również z występowaniem przewlekłej choroby nerek. Choroba ta najczęściej nie daje żadnych charakterystycznych objawów, może więc przez długi czas pozostać nierozpoznana i prowadzić do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia powikłań narządowych. Częste pomiary ciśnienia tętniczego oraz populacyjne badania przesiewowe umożliwiają wczesne wykrycie nadciśnienia tętniczego oraz wdrożenie optymalnego leczenia. Regularnie przeprowadzane pomiary ciśnienia tętniczego stanowią niezwykle ważny element profilaktyki chorób układu krążenia i powinny być wykonywane w celu monitorowania ogólnego stanu zdrowia.
Nadciśnienie tętnicze – najczęstsze przyczyny i objawy
Nadciśnienie tętnicze stanowi poważny problem. Szacuje się, że aż 30-45% dorosłej populacji na świecie ma nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego. W związku ze starzeniem się społeczeństwa, prowadzeniem mało aktywnego trybu życia oraz wzrostu przeciętnej masy ciała, stale rośnie również odsetek Polaków, którzy zmagają się z tą chorobą. Tym samym nadciśnienie tętnicze jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnych zgonów.
Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie leczenia. Jest to o tyle trudne, że nadciśnienie tętnicze, nie dając żadnych charakterystycznych objawów, może pozostać niezauważone przez wiele lat.
Przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego i wtórnego
Jakie czynniki mogą doprowadzić do rozwoju choroby? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy wspomnieć, że wyróżniamy nadciśnienie pierwotne i wtórne. Pierwsze z wymienionych, jest diagnozowane znacznie częściej – stanowi nawet 90-95% przypadków. Wśród jego przyczyn wymienia się czynniki genetyczne i środowiskowe (m.in. niezdrową dietę bogatą w sód, otyłość, siedzący tryb życia, palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu).
Nadciśnienie tętnicze wtórne, czyli takie, u podłoża którego leżą inne schorzenia, występuje znacznie rzadziej, bo u około 5-10% chorych. Do najczęstszych przyczyn wtórnego nadciśnienia tętniczego należą zaburzenia endokrynologiczne, jak choroby nadnerczy, tarczycy i przytarczyc, choroby naczyń oraz miąższu nerek, obturacyjny bezdech senny czy koarktacja aorty. Leczenie wtórnego nadciśnienia tętniczego opiera się na leczeniu choroby podstawowej, dlatego niezbędne jest wczesne ustalenie, co leży u podłoża nieprawidłowych wartości ciśnienia krwi.
Jak rozpoznać, że doszło do rozwoju choroby?
Po czym poznasz, że cierpisz na nadciśnienie tętnicze? Choroba zazwyczaj jest bezobjawowa. Nawet przez wiele lat możesz nie zauważyć żadnych niepokojących symptomów, dlatego tak istotne jest systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego.
Do nielicznych symptomów, mogących świadczyć o podwyższonym ciśnieniu tętniczym krwi, zalicza się:
- zaczerwienienie skóry (głównie na twarzy i szyi),
- częsty ból głowy,
- zaburzenia snu,
- uderzenia gorąca,
- niska tolerancja wysiłku fizycznego,
- nadmierne rozdrażnienie.
Również bardziej niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, krwawienie z nosa, czy kołatanie serca, są wskazaniem do pomiaru ciśnienia tętniczego
Kiedy zacząć systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego krwi i jak interpretować wyniki?
To mit, że nadciśnienie tętnicze to problem, który dotyczy tylko osób starszych. Tak naprawdę może pojawić się w każdym wieku – nawet u dzieci. Dlatego nie można powiedzieć, że systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego krwi należy rozpoczynać dopiero u dorosłych. U dzieci, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, rutynowe pomiary ciśnienia tętniczego krwi należy wykonywać przynajmniej raz w roku, a także podczas wizyt lekarskich, wynikających z problemu zdrowotnego – już od 3. roku życia.
Także Polskie i Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne zwracają uwagę na konieczność rutynowego pomiaru ciśnienia tętniczego u wszystkich dorosłych powyżej 18 r.ż. Biorąc pod uwagę fakt, że nadciśnienie tętnicze może pozostawać przez wiele lat w ukryciu, warto jest regularnie monitorować jego wartości niezależnie od wieku i płci.
Należy także pamiętać, że niektóre czynniki, takie jak: nadmierna masa ciała, nałogowe palenie papierosów, mało aktywny tryb życia, niezdrowa dieta (duże znaczenie ma nadmierne spożycie produktów bogatych w sód), niektóre choroby (m.in. choroby nerek i nadnerczy) czy przewlekły stres w sposób szczególny predysponują do rozwoju tego schorzenia. Jeśli jesteś na nie narażony, zwróć szczególną uwagę na systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego krwi i wizyty u lekarza.
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie tętnicze krwi?
Pomiar ciśnienia tętniczego w domu jest prosty i bardzo wygodny. Ponadto pozwala uniknąć wystąpienia reakcji tzw. białego fartucha. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego pomiaru ciśnienia tętniczego należy dokonywać codziennie optymalnie przez 6-7 dni, a minimum 3 dni przed wizytą lekarską. Zaleca się używanie w pełni automatycznych ciśnieniomierzy z mankietem na ramię.
Poniżej kilka podstawowych zasad dotyczących prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi:
- należy wykonać 2 pomiary w kilkuminutowym odstępie,
- ciśnienie należy mierzyć zarówno rano, jak i wieczorem – najlepiej o stałych porach,
- zapisywać uzyskane wartości w dzienniczku samokontroli,
- należy używać mankietu naramiennego, dostosowanego wielkością do obwodu ramienia pacjenta,
- około 30 minut przed pomiarem powinno się unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, palenia papierosów i picia kawy,
- pomiar należy przeprowadzać po 5-minutowym odpoczynku w pozycji siedzącej z opartymi plecami. Mankiet zakłada się na tej ręce, na której wartości ciśnienia tętniczego są wyższe.
Pomiar ciśnienia tętniczego możesz wykonać bez wychodzenia z domu. Co więcej, nie jest on niczym skomplikowanym i zajmie Ci zaledwie kilka minut. Dlatego warto o nim pamiętać, biorąc pod uwagę, że może pomóc w zdiagnozowaniu nadciśnienia tętniczego i wczesnym wprowadzeniu odpowiedniej terapii, a tym samym uchronić Cię przed rozwojem poważnych powikłań tego schorzenia.
Interpretacja uzyskanych wyników
Poza systematycznymi pomiarami ciśnienia tętniczego istotna jest także prawidłowa interpretacja otrzymanych wyników. Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego ustala się w oparciu o średnie wyniki uzyskane z co najmniej dwóch
Kryteria rozpoznania nadciśnienia tętniczego są inne dla pomiarów gabinetowych i domowych. Optymalne ciśnienie tętnicze wynosi poniżej 120 mm Hg w przypadku skurczowego ciśnienia tętniczego (SCT) oraz poniżej 80 mm Hg w przypadku rozkurczowego ciśnienia tętniczego (RCT).
O nadciśnieniu tętniczym w przypadku pomiarów domowych mówimy wtedy, gdy wartości SCT są równe lub wyższe 135 mm Hg lub RCT równe lub wyższe 85 mm Hg. Rozpoznanie choroby w przypadku pomiarów gabinetowych jest stawiane przy wartościach SCT równych lub wyższych 140 mm Hg lub RCT co najmniej 90 mm Hg.
W przypadku nieprawidłowych wartości ciśnienia tętniczego w pomiarach domowych, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu celem dalszej diagnostyki i leczenia. Dalszą klasyfikację i stopniowanie nadciśnienia tętniczego przeprowadza się w oparciu o pomiary gabinetowe.
Źródła
- Williams B, Mancia G, Spiering W i in. ESC Scientific Document Group. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. Eur Heart J. 2018 Sep 1;39(33):3021-3104.
A.Tykarski, K.J. Filipiak, A. Januszewicz i in., Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, „Via Medica” 2019, t. 5, nr 1, s. 1–84.
